Met de overgave van hertog Willem II in een legerkamp bij Venlo ging de Gelderse geschiedenis in 1543 een nieuwe fase in. Als onderdeel van de Habsburgse Nederlanden zou het lot van Gelre voortaan nauw verbonden zijn met dat van de andere Nederlandse gewesten. In het derde deel van het Verhaal van Gelderland wordt verteld hoe Gelre aanvankelijk zo veel mogelijk haar eigenheid probeerde te behouden. Daarna kwam het gewest – aarzelend – in een opstand tegen de Spaans-Habsburgse koning terecht. In de tachtig jaar die de Opstand zou duren, speelden veel gevechten zich af op Gelders grondgebied, met grote schade voor de steden en het platteland. Het gewest werd een militaire bufferzone voor westelijk Nederland. In de tussentijd moest Gelre zichzelf gaan besturen. En er moest een (protestantse) kerkelijke organisatie worden opgebouwd. Na de turbulente zeventiende eeuw bleef Gelre een tijdlang verschoond van oorlogen. Maar interne strijd was er wel volop. De achttiende eeuw begon met oproer in de steden, waar ontevreden burgers invloed eisten op het bestuur door een kleine groep edelen. Ze eindigde met een nieuwe golf van rebellie door de patriottenbeweging. In de tussenliggende decennia maakte Gelre echter een relatieve bloeiperiode door, waarin vooral op het platteland nieuwe economische ontwikkelingen een kans kregen. Gelderland als Nederlands gewest is kleurrijk geïllustreerd met circa 375 afbeeldingen, waaronder zo’n 50 speciaal gemaakte kaarten, grafieken en tekeningen.